Wielkopolski Słownik Pisarek
Advertisement

Słownik Pisarek Wielkopolskich jest pierwszym projektem badawczym realizowanym przez zespół Pracowni Krytyki Feministycznej Instytutu Filologii Polskiej UAM oraz osoby spoza naszego grona, które zadeklarowały chęć stałej współpracy. Idea słownika narodziła się z potrzeby udokumentowania obecności piszących i publikujących autorek w życiu kulturalnym i społecznym regionu wielkopolskiego w różnych epokach. Wychodzimy bowiem z założenia (i obserwacji), że w wielu sytuacjach twórczość kobiet posiada szczególny, nacechowany rodzajowo wymiar kulturowy. Kobieca ekspresja pisarska bywała na przykład (i nadal często bywa) sygnałem awansu w sferze publicznej, ale także obyczajowego nonkonformizmu; zuchwałym gestem emancypacyjnym lub, przeciwnie, wyrazem przywiązania do tradycyjnego porządku i podziału ról płciowych; próbą włączenia się w przestrzeń oficjalnego dyskursu bądź na odwrót – subwersywnego zaznaczenia swojej w stosunku do niego odrębności. Podobnych antynomii można by wskazać znacznie więcej, a są one zawsze uwarunkowane historycznie i wynikają z ogólnego usytuowania kobiety w danej formacji społecznej. Krytyka feministyczna, także polska, ma już na swoim koncie wiele osiągnięć w badaniach nad dziejami pisarstwa kobiecego, jego miejsca w świadomości i komunikacji literackiej różnych epok i kręgów kulturowych, roli, jaką odgrywało w dyskusjach nad kształtem literatury i rzeczywistości. Wciąż jednak sporo pozostaje w tej dziedzinie miejsc nieodkrytych, nazwisk zapomnianych lub niedocenionych, okoliczności nie do końca przeanalizowanych. Mamy nadzieję, że w pracy nad słownikiem uda nam się natrafić na różne ciekawe znaleziska i wzbogacić naszą wiedzę o udziale piszących kobiet w tworzeniu historii regionu.

A skąd pomysł owej „regionalizacji” słownika? W dużej mierze, rzecz jasna, ma ona wymiar pragmatyczny: nie jesteśmy w stanie stworzyć leksykonu ogólnopolskiego, skupiamy się więc na tym, co – jak sądzimy – uda nam się ogarnąć. Formuła „wielkopolskości” ma jednak w naszej intencji być dość pojemna i objąć nie tylko autorki na stałe związane z regionem, lecz również takie, które w swych biografiach posiadają tylko „wielkopolskie epizody”: tu się na przykład urodziły (Szymborska), wychowały (Dąbrowska) stąd „wyemigrowały” lub tu przybyły w jakiejś fazie życia (Żmichowska, Przybyszewska, Iłłakowiczówna). Konteksty wielkopolskie mogą odgrywać rolę w ich pisarstwie (Kofta), lecz równie dobrze mogą pozostawać zupełnie dla niego nieistotne. Co więcej, pisarka wielkopolska nie musi z definicji być pisarką polską – zakładamy, że w naszym leksykonie znajdą się również autorki na przykład niemieckojęzyczne. Zaletą formuły „encyklopedycznej” jest jej wszechstronna różnorodność, pozwalająca unikać hierarchizacji zjawisk, wykluczania jednych nazwisk i kanonizowania innych. Nie mamy nic przeciwko temu, by w naszym opracowaniu współistniały obok siebie autorki wybitne i przeciętne, a nawet, powiedzmy to otwarcie, grafomańskie. Uprawiane przez kobiety pisarstwo często – teraz i przeszłości – postrzegane bywa jako przynależne do literatury drugorzędnej, adresowanej do mniej wymagającego odbiorcy (niewykształconego, niewyrobionego, spragnionego łatwej rozrywki, młodzieżowo-dziecięcego). Nie przeczymy, że w wielu wypadkach jest tak istotnie, chcielibyśmy natomiast i ten rodzaj działalności literackiej dowartościować, podkreślając rolę, jaką pełni ona w kulturowej edukacji szerokich kręgów społecznych, w formowaniu przyszłych, bardziej już wybrednych czytelników. Interesować nas będzie również działalność „kobiet pióra”, które realizowały się w takich dziedzinach, jak krytyka literacka, przekład artystyczny czy publicystyka kulturalna.

Pozostaje nam jeszcze określić zasięg geograficzny regionu, który chcielibyśmy objąć w naszym słowniku. Ze względu na historyczną zmienność granic Wielkopolski zdecydowaliśmy się przyjąć jako nasz punkt odniesienia dzisiejszy kształt województwa wielkopolskiego.

Mapa

Projekt będzie miał póki co żywot wyłącznie „internetowy”, co stwarza nam bardzo korzystne warunki do pracy. Nasze hasła publikować będziemy sukcesywnie, w miarę przyrastania materiału. Nie zakładamy z góry żadnej jednolitej ich poetyki, wychodząc z założenia, że różnorodna twórczość inspiruje różnorodną refleksję na jej temat. Będziemy wszakże dbać o to, by w naszych opracowaniach znalazły się ważne informacje bio-bibliograficzne, by wyeksponowany został charakter związku danej pisarki z Wielkopolską i by w miarę możności zabrzmiało także jej „własne słowo” – jako odpowiednio dobrany cytat literacki czy inny fragment autorskiej wypowiedzi.

Do współpracy zapraszamy wszystkich, którzy mogą przyczynić się do wzbogacenia słownika, zwłaszcza o nazwiska autorek lokalnych, związanych z konkretnymi miejscowościami czy częściami Wielkopolski, ważnych dla miejscowych środowisk, ale niekoniecznie znanych w skali ogólnokrajowej. Żywimy szczerą wiarę, że nasze przedsięwzięcie przyniesie wymierną korzyść poznawczą, uatrakcyjni wizerunek regionu, a wszystkim, który wezmą w nim udział, przysporzy wiele satysfakcji.

Advertisement